TP.HCM sử dụng gần 8.000 tỷ đồng phí hạ tầng cảng biển như thế nào?

Trong những năm gần đây, TP.HCM là địa phương có hoạt động xuất nhập khẩu sôi động nhất cả nước, với hệ thống cảng biển lớn như Cát Lái, Hiệp Phước, SP-ITC, VICT… Lượng hàng hóa thông qua các cảng này chiếm hơn 35% tổng lượng hàng qua cảng biển Việt Nam. Tuy nhiên, hạ tầng giao thông kết nối cảng lại chịu áp lực lớn, thường xuyên quá tải, dẫn đến ùn tắc và tăng chi phí logistics cho doanh nghiệp.

Trong bối cảnh đó, TP.HCM bắt đầu triển khai chính sách thu phí hạ tầng cảng biển từ năm 2022 nhằm tạo nguồn lực đầu tư hệ thống giao thông kết nối, giảm ùn tắc và nâng cao hiệu quả vận tải. Tính đến tháng 10/2024, thành phố đã thu gần 8.000 tỷ đồng, một con số đáng chú ý và là nền tảng quan trọng để cải thiện mạng lưới hạ tầng logistics.

Vậy số tiền này được sử dụng như thế nào? Doanh nghiệp có đang được hưởng lợi từ nguồn thu phí? Và giải pháp nào để doanh nghiệp thích ứng trước chính sách này? VGA Logistics tổng hợp và phân tích chi tiết dưới đây.

1. Tổng quan về chính sách thu phí hạ tầng cảng biển tại TP.HCM

Chính sách thu phí hạ tầng cảng biển là một bước quan trọng nhằm tăng nguồn tài chính cho các dự án giao thông phục vụ logistics. Đây là chính sách được doanh nghiệp quan tâm đặc biệt, bởi tác động trực tiếp đến chi phí vận chuyển.

1.1. Mục đích thu phí hạ tầng cảng biển

Chính sách thu phí nhằm:

• Tạo nguồn đầu tư cải thiện hạ tầng giao thông kết nối cảng
• Giảm áp lực ngân sách thành phố
• Hạn chế ùn tắc khu vực quanh các cảng lớn như Cát Lái
• Tăng năng lực lưu thông hàng hóa và nâng cao hiệu quả vận tải
• Phát triển hệ thống logistics bền vững và đồng bộ

Đây là mô hình đã được áp dụng tại nhiều quốc gia có sản lượng cảng biển lớn.

1.2. Các đối tượng và mức phí áp dụng

Phí được thu đối với:

• Hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu
• Hàng chuyển cửa khẩu, tạm nhập tái xuất
• Hàng quá cảnh qua cảng TP.HCM
• Phương tiện vận tải nhận – giao container

Mức phí được phân loại theo:

• Loại hàng hóa
• Loại hình doanh nghiệp
• Phương thức vận chuyển (đường bộ hoặc đường thủy)

Việc phân loại này giúp đảm bảo tính công bằng và phù hợp với từng nhóm hàng.

2. Số thu gần 8.000 tỷ đồng phí hạ tầng cảng biển – nguồn thu đến từ đâu?

Tính đến tháng 10/2024, TP.HCM đã ghi nhận gần 8.000 tỷ đồng phí hạ tầng cảng biển, đạt kết quả vượt kỳ vọng so với dự tính ban đầu.

2.1. Thống kê nguồn thu chính từ năm 2022–2024

Nguồn thu chủ yếu đến từ:

• Hàng xuất khẩu và nhập khẩu qua các cảng lớn
• Hàng container khối lượng cao tại Cát Lái – Hiệp Phước
• Doanh nghiệp logistics, hãng tàu và doanh nghiệp sản xuất

Các cảng tại TP.HCM mỗi năm tiếp nhận hàng chục triệu tấn hàng hóa, nên nguồn thu từ phí hạ tầng cảng biển duy trì ổn định và tăng đều.

2.2. Doanh nghiệp logistics – nhóm đóng góp lớn

Doanh nghiệp logistics và các hãng vận tải là nhóm đóng góp đáng kể:

• Lượng tờ khai hải quan lớn
• Lưu lượng xe container tăng
• Nhu cầu giao – nhận hàng hóa cao theo mùa

Sự tăng trưởng của thị trường xuất khẩu cũng góp phần đẩy mạnh nguồn thu phí.

3. Phí hạ tầng cảng biển được sử dụng như thế nào tại TP.HCM?

Đây là nội dung doanh nghiệp quan tâm nhất. Theo công bố từ Sở GTVT TP.HCM, gần 8.000 tỷ đồng thu từ phí hạ tầng cảng biển được ưu tiên cho các dự án hạ tầng giao thông xung quanh cụm cảng Cát Lái – Hiệp Phước – Nhà Bè và các tuyến trọng điểm phục vụ vận tải hàng hóa.

3.1. Đầu tư vào các tuyến đường kết nối cảng

Nguồn thu được phân bổ vào các dự án nâng cấp – mở rộng:

• Tuyến Nguyễn Thị Định
• Tuyến Đồng Văn Cống
• Nút giao Mỹ Thủy (giai đoạn 2)
• Tuyến đường vành đai kết nối khu vực Cát Lái
• Đường liên cảng tại Khu công nghiệp Hiệp Phước

Những tuyến đường này là “mạch máu” vận chuyển container của TP.HCM, nên việc nâng cấp giúp giảm ùn tắc đáng kể.

3.2. Phát triển hạ tầng giảm ùn tắc khu vực cảng

Nguồn phí được sử dụng để:

• Mở rộng điểm giao container
• Điều chỉnh, cải thiện bãi xe và đường gom
• Mở thêm làn đường ưu tiên cho xe tải và xe container
• Bố trí hệ thống đèn giao thông thông minh

Các giải pháp này giúp tối ưu lưu lượng phương tiện, đặc biệt trong giờ cao điểm.

3.3. Ứng dụng công nghệ trong quản lý cảng biển

Một phần nguồn thu được đầu tư vào công nghệ quản lý cảng:

• Hệ thống kiểm soát phương tiện tự động
• Cổng thông tin điện tử xử lý nhanh hồ sơ – tờ khai
• Hệ thống camera giám sát theo dõi vận tải
• Công nghệ giảm ùn tắc tại cổng cảng Cát Lái

Nhờ đó, doanh nghiệp giảm đáng kể tình trạng chờ đợi, kẹt lệnh và xử lý thủ tục chậm.

4. Tác động của phí hạ tầng cảng biển đến doanh nghiệp và hoạt động logistics

Chính sách này tạo ra hai chiều tác động rõ rệt, bao gồm cả lợi ích dài hạn lẫn những khó khăn ngắn hạn.

4.1. Tác động tích cực

1. Hạ tầng kết nối được cải thiện rõ rệt
   – Giảm thời gian di chuyển giữa cảng và kho bãi
   – Rút ngắn thời gian hoàn thành hành trình vận tải
2. Giảm ùn tắc tại cửa ngõ ra vào cảng
   – Đặc biệt ở khu vực Cát Lái vốn nổi tiếng là điểm nóng giao thông
3. Tăng năng lực giao – nhận hàng hóa
   – Cảng trở nên hiệu quả hơn
   – Giảm chi phí phát sinh do chờ đợi
4. Tạo nền tảng phát triển logistics bền vững
   – Doanh nghiệp có môi trường cạnh tranh lành mạnh
   – Hệ thống vận tải hiện đại giúp nâng tầm xuất khẩu Việt Nam

4.2. Thách thức đối với doanh nghiệp

Dù lợi ích dài hạn là rõ ràng, doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với một số khó khăn:

• Chi phí logistics tăng do cộng thêm phí hạ tầng
• Doanh nghiệp nhỏ chịu áp lực chi phí nhiều hơn
• Đòi hỏi tối ưu quy trình vận chuyển, giảm số chuyến không cần thiết
• Lịch trình vận tải phải điều chỉnh theo tình hình giao thông

Doanh nghiệp cần chuẩn bị các giải pháp phù hợp để thích ứng.

5. Giải pháp giúp doanh nghiệp thích ứng với phí hạ tầng cảng biển

Các doanh nghiệp logistics, xuất nhập khẩu có thể tối ưu vận hành bằng một số giải pháp sau:

5.1. Tối ưu tuyến đường vận chuyển và thời gian gom hàng

– Tránh khung giờ cao điểm tại khu vực Cát Lái
– Điều phối xe hợp lý để giảm số lượt di chuyển
– Kết hợp gom hàng theo chuyến để tiết kiệm chi phí

Điều này giúp giảm ảnh hưởng của phí hạ tầng và cả chi phí nhiên liệu.

5.2. Sử dụng dịch vụ vận tải – logistics trọn gói

Doanh nghiệp có thể giảm được nhiều chi phí phát sinh nếu hợp tác với đơn vị:

• Có kinh nghiệm tại cảng TP.HCM
• Có hệ thống vận tải – kho bãi hoàn chỉnh
• Có năng lực xử lý thủ tục nhanh tại cảng

Dịch vụ trọn gói giúp rút ngắn thời gian nằm bãi, từ đó giảm phí phát sinh.

Việc triển khai thu phí hạ tầng cảng biển là một bước quan trọng để TP.HCM phát triển hệ thống giao thông phục vụ logistics một cách bền vững. Với gần 8.000 tỷ đồng thu được, thành phố có điều kiện thực hiện hàng loạt dự án giao thông trọng điểm, giảm ùn tắc và nâng cao năng lực vận tải.

Dù doanh nghiệp có chịu thêm chi phí, nhưng về lâu dài, đây là khoản đầu tư cần thiết để nâng cao hiệu quả vận chuyển, giảm thời gian và giúp chuỗi cung ứng hoạt động ổn định hơn.